Fentanyl (เฟนทานิล) เป็นยาระงับปวดประสิทธิภาพสูงในกลุ่มโอปิออยด์ (Opioid) ใช้รักษาอาการปวดชนิดรุนแรง บรรเทาอาการปวดหลังผ่าตัด ปวดเรื้อรัง หรือปวดจากโรคมะเร็ง ออกฤทธิ์โดยเข้าไปจับกับตัวรับโอปิออยด์ (Opioid Receptors) ในระบบประสาทส่วนกลาง เช่น สมองและไขสันหลัง
คณะกรรมการอาหารและยาของไทยบรรจุให้ยานี้อยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ โดยจัดอยู่ในหมวดยาเสพติดให้โทษประเภท 2 สถานพยาบาลต้องมีใบอนุญาตในการใช้และจำหน่าย ประชาชนทั่วไปไม่สามารถหาซื้อจากร้านขายยาได้ ผู้ที่ผลิต นำเข้า ส่งออกยาโดยไม่ได้รับอนุญาต หรือไม่มีใบอนุญาตนำผ่าน ต้องเสียค่าปรับและระวางโทษจำคุก
Fentanyl ไม่ใช่ยาตัวใหม่ แต่กลับมีอัตราการใช้ที่เพิ่มมากขึ้นอย่างมากในช่วง 3 ปีที่ผ่านมา จนกลายเป็นวิกฤตในอเมริกาเหนือและใต้ เพียงแค่สัมผัสก็อาจทำให้คุณใช้ยาเกินขนาดได้
แล้วมันทำอะไรกับสมองและร่างกายของคุณกันแน่ ?
Fentanyl เป็นยา opioid ที่สามารถยับยั้งความเจ็บปวดที่รุนแรงในหลายเส้นทางตามสมองและไขสันหลัง นี่คือเหตุผลว่าทำไมจึงมีการจัดวางสารตัวนี้อยู่ในหมวดหมู่สาร "เพื่อบรรเทาอาการปวด" นอกจากนี้ยังทำให้สมองของคุณสร้างสาร Dopamine (โดปามีน) เพิ่มมากขึ้น ทำให้เกิดความรู้สึกอิ่มเอมและผ่อนคลายอย่างเข้มข้น โดยพื้นฐานแล้ว fentanyl จะทำการปล้นและสร้างระบบเอ็นดอร์ฟินในร่างกายของคุณ โดยการผูกมัดกับตัวรับ opioid ของคุณ ในลักษณะเดียวกับที่สาร Endorphine (เอ็นดอร์ฟิน) ทำ แต่มีระดับที่แรงกว่าอย่างเห็นได้ชัด
นี่อาจฟังดูสนุก แต่การเปิดใช้งานตัวรับสารเหล่านี้ยังสามารถระงับความสามารถของสมองในการตรวจหาระดับ CO2 (คาร์บอน ไดออกไซด์)ในร่างกาย ซึ่งอาจทำให้คุณหยุดหายใจได้
ผลข้างเคียงได้แก่ อาการวิงเวียนศีรษะ หนาวสั่น อาเจียน เป็นลม ปัสสาวะลำบาก และท้องผูกอย่างรุนแรง
ขนาดของ FENTANYL ใน fatal dose
นอกจากนี้ fentanyl ยังมีความรุนแรงมากกว่า Morphine (มอร์ฟีน) 100 เท่า และ รุนแรงมากกว่า Heroin (เฮโรอีน) 50 เท่า การทำงานของ fentanyl นี้เพื่อให้ยาหลายชนิดทำงานได้ สารเหล่านี้ต้องผ่านแนวกั้นเลือดและสมอง แนวกั้นนี้ช่วยให้สารที่ละลายในไขมันขนาดเล็กผ่านไปได้ และยับยั้งโมเลกุลลดแรงตึงผิวได้ ทั้งมอร์ฟีนและเฮโรอีนสามารถละลายในไขมันได้ แต่มีกลุ่มลดแรงตึงผิวนั้น มีขั้วซึ่งทำให้พวกมันผ่านสิ่งกีดขวางได้ช้ากว่ามาก โดยที่ fentanyl สามารถละลายในไขมันไม่มีขั้วและเข้าสู่สมองได้ภายในไม่กี่วินาที
ซึ่งนี่ก็แปลว่า ถ้าหากคุณอยากรู้สึกเพลิดเพลินกับการใช้สารชนิดนี้ แค่เพียงคุณโดนสารตัวนี้เพียงเล็กน้อยก็อาจจะเป็นอันตรายอันสูงได้ ปริมาณ fentanyl ที่อันตรายถึงชีวิตอาจอยู่ที่ประมาณสองมิลลิกรัมในหลอดทดลองที่ดูเหมือนเกลือสองเม็ด และเนื่องจากต้องใช้ความแม่นยำในระดับสูงในการให้ยาอย่างมีประสิทธิภาพ จึงง่ายที่จะให้ยาเกินขนาด อันที่จริงมีรายงานครั้งแรงกับเหตุการณ์ที่มีคน OD จากสัมผัสผงเฟนทานิลหรือสูดดมผง fentanyl เข้าไป
แม้ว่านักพิษวิทยาบางคนจะสงสัยในความถูกต้องของกรณีเหล่านี้ หากสามารถให้ยาได้ทันเวลา หรือสามารถฉีด naloxone ให้กับบุคคลที่ทำงานเพื่อหยุดการให้ยาเกินขนาดโดยการปิดกั้นตัวรับ opioid นี้ได้ แต่วิทยาศาสตร์ไม่สามารถวิเคราะห์ตามให้ทันกับอัตราการผลิตเฟนทานิลล็อตใหม่ได้
ทว่า Carfentanil (คาร์เฟนทานิล) ซึ่งมีพลังมากกว่ามอร์ฟีนถึง 100,000 เท่า และได้รับการกล่าวถึงว่ามีความเป็นไปได้ที่เคยมีการใช้ในการทำสงครามเคมี
ปัจจุบัน การเสียชีวิตจากการใช้ยาเกินขนาดในอเมริกาเพิ่มขึ้นเร็วกว่าที่เคย โดยมีผู้เสียชีวิต 110,000 รายในปี 2560 เทียบกับผู้เสียชีวิต 65,000 รายในปี 2559 และการใช้ยาฝิ่น (Opioid) เป็นจุดหลักของปัญหา สำหรับสาเหตุการเสียชีวิตนี่ไม่ใช่มาจากจำนวนการเสียชีวิตจากคดีที่เกี่ยวกับปืนที่สูงสุด หรืออัตราการเสียชีวิตจากเชื้อ HIV สูงสุด แม้กระทั้งอัตราการเสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางรถยนต์สูงสุดก็ยังไม่เทียบเท่า หลักฐานทั้งหมดชี้ให้เห็นถึงปัญหาที่แย่ลงภายในสิ้นปี 2561
เหตุผลมากจากอะไร ?
จากการวิจัยชี้ให้เห็นถึงการสั่งยาฝิ่น (Opioids) จากร้านขายยา หรือโรงพยาบาลในปริมาณที่มากและง่ายเกินไป ทำให้มีผู้ป่วยจำนวนมากเข้าถึงสารตัวนี้ง่าย และส่งผลให้เกิดการเสพติดตามมา นอกจากนี้ยังมีความสะดวกในการเข้าถึงสำหรับผู้ที่ไม่ได้มีคำสั่งยาที่ถูกต้องตามกฤหมาย ทำให้ยาในรูปแบบลักลอบ (อาจผิดกฎหมาย) ยาจำนวนนับล้านต้องตกไปอยู่ในมือของผู้ที่ไม่ควรใช้
เมื่อความอันตรายเริ่มชัดเจนขึ้น แพทย์จึงลดใบสั่งยาที่มีส่วนผสมของฝิ่น (Opioids) แต่สิ่งนี้เปลี่ยนแปลงไม่ได้คือคนหลายพันคนที่ติดยาหรือสาร fentanyl ชนิดนี้ในยา ทำให้พวกเขาต้องหาตลาดที่ผิดกฎหมาย หรือตลาดมืดนั่นเอง
ด้วยความต้องการที่เพิ่มขึ้น ตลาดยาผิดกฎหมายจึงหันไปใช้การแก้ปัญหาในการผลิตที่ถูกกว่า
Fentanyl (เฟนทานิล) เป็นสารสังเคราะห์ทั้งหมดซึ่งแตกต่างจากเฮเรียนซึ่งสังเคราะห์จากดอกป๊อปปี้ และสามารถผลิตได้ทุกที่ในราคาถูก ไม่น่าแปลกใจที่จีนกลายเป็นผู้ผลิตเฟนทานิลรายใหญ่ และกฎหมายอเมริกาเหนือกำลังพยายามดำเนินการเพื่อยึดคลังสินค้าทั้งหมด อย่างไรก็ตามสหราชอาณาจักรเรียกร้องให้การแก้ปัญหาวิกฤตดังกล่าวหลอกลวงประชาชนไม่ให้ใช้ยาฝิ่น (opioids) เนื่องจากการปิดกั้นตลาดของจีนอาจทำให้การผลิตย้ายไปยังประเทศอื่น
ผู้เชี่ยวชาญหลายคนเรียกร้องให้รัฐบาลหาสถานที่บริโภคที่ปลอดภัยซึ่งสามารถควบคุมดูแลผู้ที่ติดยาเสพติดได้ ลดความเสี่ยงของการใช้ยาเกินขนาด และสามารถสนับสนุนด้วยการใช้ยาควบคุมและยาป้องกันการถอนตัว ซึ่งจะช่วยให้ผู้คนเลิกใช้
Fentanyl : ยาเสพติดที่ฆ่าชีวิตศิลปินดังมาแล้วนับไม่ถ้วน... รวมถึง Mac Miller, Prince และ Tom Petty.
การเสียชีวิตเมื่อวันที่ 7 ก.ย. ของ Mac Miller ได้รับการตัดสินอย่างเป็นทางการว่าให้ยาเกินขนาดโดยไม่ได้ตั้งใจเนื่องจากความเป็นพิษของยาหลายชนิด รวมถึงเฟนทานิล ยาเสพติดชนิดเดียวกันที่เป็นสาเหตุของการเสียชีวิตของ Tom Petty เมื่อวันที่ 2 ต.ค. 2017 และการเสียชีวิตของ Prince ในวันที่ 21 เมษายน, 2016
แม้ว่าเฟนทานิลอาจไม่คุ้นเคยกับคนจำนวนมากในทันทีเช่นเดียวกับยาที่อ้างถึงกันทั่วไปเช่น Percocet หรือ Oxycontin ผู้เชี่ยวชาญด้านการเสพติดและผู้ก่อตั้ง Origins Behavioral Healthcare เบ็นเลเวนสันบอกกับผู้คนว่ายาสังเคราะห์ที่ทรงพลังและทรงพลังนั้นไม่ใช่เรื่องแปลก
เลเวนสันอธิบายว่ายาคืออะไรกันแน่ เลเวนสันผู้ก่อตั้งมูลนิธิเลเวนสันและทำงานให้ ดร.ฟิลเป็นที่ปรึกษาเรื่องการติดยาอยู่บ่อยครั้ง โดยเปรียบเทียบความแรงของยากับยาอื่นๆที่ถูกใช้ในทางที่ผิด และกล่าวว่า
“มันทรงพลังมาก มีฤทธิ์แรงกว่ามอร์ฟีน 50 ถึง 100 เท่า และมีฤทธิ์แรงกว่าเฮโรอีน 25 ถึง 50 เท่า” เขากล่าว “ขึ้นอยู่กับเกรด มีฤทธิ์มากกว่าเฮโรอีนประมาณ 40 เท่า”
Centers for Disease Control and Prevention หรือ (CDC) ประมาณการว่า Fentanyl (เฟนทานิล)มีความรุนแรงมากกว่ามอร์ฟีน 80 เท่าและมีความรุนแรงมากกว่าเฮโรอีนหลายร้อยเท่า โดยสั่งการจัดประเภทให้เป็นยาในหมวดที่ Schedule II โดยรัฐบาลกลาง โดยอนุญาตให้ใช้ในทางการแพทย์โดยทั่วไป และให้ใช้ระงับความเจ็บปวดหลังการผ่าตัดหรือสำหรับอาการปวดเรื้อรังเท่านั้น
อย่างไรก็ตาม เลเวนสันกล่าวว่าการใช้ยาเพื่อรักษาการจัดการความเจ็บปวดเป็นประจำไม่ใช่ทางเลือกที่ดีที่สุด เนื่องจากเฟนทานิลซึ่งมีความรุนแรงมากจนต้องสั่งจ่ายเป็นหน่วยไมโครกรัม เมื่อเทียบกับมิลลิกรัม สามารถออกฤทธิ์ในผู้ป่วยได้อย่างรวดเร็วภายในเวลาประมาณ 5 นาที แต่ก็หมดฤทธิ์อย่างรวดเร็วในเวลาชั่วโมงนึงเช่นกัน
“Fentanyl ถูกใช้ในขั้นต้นเพื่อทำให้ประสบการณ์การตายนั้นไม่เจ็บปวด” Levenson ผู้ติดยาที่หายดีเองอธิบายว่า “ไม่เคยมีเจตนาที่จะใช้ในช่วงชีวิตของใครบางคนเพื่อจัดการกับความเจ็บปวด มีการกำหนดมากเกินไปและเป็นที่ต้องการของผู้ติดยา"
“มันจะกระทบคุณเร็วและหมดฤทธิ์เร็ว ดังนั้นจึงไม่ใช่ยาที่ดีสำหรับคนที่กำลังฟื้นตัวจากการผ่าตัดหัวเข่า แม้ว่าจะมีการกำหนดกันอย่างแพร่หลายก็ตาม มันไม่เคยถูกออกแบบมาสำหรับสิ่งนั้น”
ตอนนี้วางตลาดภายใต้ชื่อแบรนด์ Actiq, Duragesic และ Sublimaze เฟนทานิลถูกสังเคราะห์โดย Paul Janssen ในปี พ.ศ.2502 และเปิดตัวในปีหลังจากนั้น Levenson กล่าวว่าวิธีการดั้งเดิมสำหรับยาคือการดูแลแบบประคับประคอง
เนื้อหาอ้างอิงจาก :
- Facts about Fentanyl : https://people.com/music/the-wanted-tom-parker-feeling-very-positive-one-year-after-brain-cancer-diagnosis/
- Your Brain On Fentanyl (FIXED) : https://www.youtube.com/watch?v=C0tW8FWBm1g&t=3s
Comments